Het vest dat ik draag is warm en groot genoeg om in weg te kruipen. Dat is misschien wel nodig, want ik ga voor het eerst een poliziottescho kijken, een Italiaans filmgenre dat geïntroduceerd werd met termen als ‘sadistische shit’, ‘bruut geweld’ en ‘vrouwonvriendelijk’. Michael Haneke’s psychopatische Funny Games (2007) maakte me al misselijk. Tien jaar later ga ik weer de confrontatie met een mogelijk misselijkmakende film aan.
Het wordt Almost Human (1974) van de onlangs overleden cineast Umberto Lenzi. Met een verbijsterende kidnapscène, een portie onvrijwillige seks en een schietgevecht om een pakje sigaretten – dit alles in de eerste twintig minuten – is de toon gezet. Maar het brengt míj niet van mijn stuk.
Kogels laten perfect cirkelvormige gaten achter in de kleding van het slachtoffer. Het bloed eromheen is knalrood. De aanstichter van de ellende, Giulio Sacchi (vertolkt door de onlangs overleden Cubaans-Amerikaanse acteur Tomas Milian) is niet vies van een pilletje; hij gedraagt zich afwisselend opvliegend en tenenkrommend emotioneel. Mogelijk bepalen de drugs zijn stemmingswisselingen, maar daarnaast past het ook goed bij de stijl van de film waarin psychologische geloofwaardigheid ondergeschikt is aan het tonen van geweld als entertainment.
Poliziotteschi, vrij te vertalen als ‘politie-achtig’, waren populair in de jaren zeventig. Het genre ontsproot in een tijd van sociale, economische en politieke onrust in Italië. Jaren waarin de maffia infiltreerde in de maatschappij en het aantal politieke aanslagen in de drugsgerelateerde criminaliteit toenam. Cineasten als Lenzi vergrootten dit soort ellende schaamteloos uit in films die wereldwijd met gejuich werden ontvangen.
Illustratief hiervoor is Almost Human. Halverwege de film hangen er drie lichamen aan een kroonluchter. Dit is het werk van een sadist, maar bij Lenzi heb je geen idee wat voor soort mens zoiets doet. Sacchi moordt, zo lijkt het, omdat het kan.
Dit nihilisme in Almost Human is ontwrichtend. Bovenal is dit zo nadrukkelijk een stijlkeuze dat het mij niet raakt. Ik heb een bloedhekel aan geweld, maar ook als Sacchi zijn vriendin de dood in duwt, hoef ik mijn blik niet af te wenden. Dat is niet het geval wanneer ik moderne sadistische personages als Hannibal Lecter, Patrick Bateman (American Psycho) en de gruwelijke Paul en Peter (Funny Games) aan het werk zie. Dan ben ik makkelijk een paar dagen van streek.
Blijkbaar is het niet het geweld, maar de psychologische motivatie die deze sadisten toegekend krijgen de factor waarmee filmmakers mij raken. De manier waarop hedendaagse filmmakers als Michael Haneke nare spelletjes spelen met mijn gevoel voor begrip, dát is de reden dat ik sommige films alleen met een zacht, groot vest om mij heen gewikkeld kan bekijken.
Deze column werd ook gepubliceerd op de site van De Groene Amsterdammer
Cinesalon 