Een film van de Russische cineast Andrei Tarkovski (1932-1986) aanzetten is alsof je aankomt in een onbekend land. Zowel herkenbaar; er groeit gras en er liggen zandheuvels en treinrails, als vreemd; de samenstelling van alle vertrouwde elementen voelt anders dan anders.
Ook Tarkovski’s meest geprezen werk Stalker (1979) brengt dat fascinerende gevoel van herkenning en vervreemding teweeg.
Hoofdpersoon Stalker (Aleksandr Kaydanovskiy) betreedt samen met de Professor en de Schrijver de Verboden Zone, een verhaal geïnspireerd op Bermtoeristen, de sci-fi roman van de broers Arkadi en Boris Stroegatski uit 1972. In de film ziet de Zone eruit als een willekeurig verwaarloosd (natuur)gebied, dat aanvoelt als een kruising tussen het Japanse ‘zelfmoordbos’ Aokigahara en de verlaten wegen uit de post-apocalyptische dramafilm The Road (2009).
Tarkovski neemt de tijd om je mee te nemen in hun tocht, Stalker duurt 2:42 uur. De camera volgt elke voetstap door het sompige gras, een verademing vergeleken met de snelle montage in veel hedendaagse rollercoaster films maar tegelijk een training in het onthaasten. De gesprekken wekken vergelijkbare emoties op. De dialogen zijn meer filosofische overpeinzingen dan gesprekken en de monologen eerder metafysische pamfletten dan zomaar wat uitspraken. Halverwege wordt het volgende gezegd:
Jullie willen natuurlijk weten wie dit allemaal heeft bedacht. En waarom. Wat voor zin heeft dit soort kennis? Wie krijgt hierdoor een slecht geweten? Ik?
Spreekt hier een van de personages of Tarkovski zelf? Stalker dateert uit 1979 maar bij dergelijke bespiegelingen kun je vandaag de dag ook prima stilstaan. Als je wilt kun je in Stalker blijven zoeken naar metaforen en gissen naar betekenissen en raakvlakken met de maatschappij. Elk beeld ademt Arthouse, met hoofdletter A. Maar je zonder teveel nadenken overgeven aan deze artistieke beleving, is de meest meditatieve manier om deze Tarkovski tot je te nemen.
De digitaal gerestaureerde versie van Stalker (Сталкер) is vanaf nu te zien in EYE en maakt deel uit van de Tarkovsky Remastered Collection, onder andere verkrijgbaar via lumiereseries.com
Cinesalon 