Henrik Johan Ibsen (1828 – 1906). Na Shakespeare worden de stukken van deze Noorse toneelschrijver wereldwijd het meest ten tonele gebracht. Waar Shakespeare uitblinkt in koningsdrama’s en komedies, kiest Ibsen juist voor huiselijke settings; huwelijksperikelen, particuliere schulden en een heleboel oud zeer zijn terugkerende thema’s in zijn teksten.
Thema’s die immer actueel zijn – of valt dat tegen? Theatercollectief Moeremans&Sons stelt de actualiteit, plotopbouw en rolverdeling op (soms te) hysterisch komische wijze ter discussie in Crashtest Ibsen Nora.
Het toneel is leeg, op een muurtje verhuisdozen aan de rechterkant na. Rosa van Leeuwen, die de rol van Nora Helmer speelt, komt op in een roodwit pakje met een grote witte strik in het jaar. Het is mogelijk niet de bedoeling, maar een associatie met Wiske en Schanulleke ligt op de loer.
Met veel wijde armgebaren, grote ogen en veel ge-f*ck en ander gevloek schetst ze de situatie: het is kerstavond, ze komt thuis met cadeautjes voor haar man en kinderen. Klaar voor betere tijden, want haar man heeft een goede baan bij de bank bemachtigd. Juich bij Ibsen nooit te vroeg, tussen de regels door schemeren altijd problemen, spoken uit het verleden die je voor altijd achtervolgen. In Nora’s geval is dat de schuld die ze heeft afgesloten bij bankmedewerker Nils Krogstad, zonder dat haar man dat weet.
Auteur Joachim Robbrecht heeft leuke foefjes in deze ‘crashtest’ verstopt, die trucjes uit de tekst van Ibsen inventief blootleggen. Uit de context blijkt dat het altijd ongemakkelijk is als Krogstad opkomt. Hier wordt dat uitgespeeld door Nora die keihard ‘NEE’ gilt als Krogstad op wil komen en hem zo een keer of drie terug naar de coulissen jaagt. Ander voorbeeld is de bediende, wier opkomst normaal gesproken praktisch nut moet hebben; een brief brengen, de kinderen halen… In deze versie is de bediende degene die uitgebreid de aandacht trekt, steeds net iets te lange verhalen houdt en lekker voor verwarring zorgt.
Mooiste vondst is het intermezzo waarin dr. Rank (Louis van der Waal) de bijna-kerststemming die nadrukkelijk in de subtekst van Ibsen aanwezig is, aanwakkert door zich tussen rode, stroboscopische spots en kunstsneeuw uit te leven op een komische, improvisatieachtige rap.
Het spelplezier spat ervan af, en als één van de acteurs dreigt door te schieten in het ‘leuk doen’, weet één van de anderen dat te nuanceren door net wat zachter te gaan praten of oogcontact te leggen met het publiek. Moeremans&Sons opereert duidelijk als collectief.
Hoewel over hun twijfel in hoeverre Ibsens teksten wel zo actueel zijn als we doorgaans aannemen nog wel valt te discussiëren, is hun dolle deconstructie van deze toneelklassieker zonder meer vermakelijk. Houd hun volgende crashtest in de gaten!
Crashtest Ibsen Nora, gezien in Theater Frascati Amsterdam op dinsdag 23 februari
Cinesalon 