Mary Queen of Scots, over koningin Mary Stuart (1542 -1587), is geschreven door House of Cards-scenarist Beau Willimon. Net als in de politieke dramaserie zijn de intriges in deze, door theatermaker Josie Rourke geregisseerde, film niet mals.
Werkt de snappy House of Cards-formule ook bij een historisch drama?
Koningin Mary, op haar vijftiende getrouwd met Francois II, spoelt drie jaar later als weduwe aan in Schotland, haar geboorteland. Om haar heen drijven de meegebrachte katholieke afgodsbeelden, die daarmee symbool lijken te staan voor de verwaterende invloed van het katholicisme. Onder invloed van koningin Elizabeth I (1533 – 1603) is Engeland in de tijd dat Mary in Frankrijk leefde grotendeels bekeerd tot het protestantisme.
Mary wordt vertolkt door Saorsi Ronan, die hiermee net als in Lady Bird (2018) weer haar eigengereide stempel kan drukken op de titelrol. In een even pauwblauwe japon als ze in Ian McEwans boekverfilming On Chesil Beach draagt, rijdt de rossige Ierse actrice voorop in de cavalerie, een geladen pistool in de aanslag. Haar frenemy Elizabeth I wordt gespeeld door Margot Robbie (I, Tonya) die voor deze rol meerdere spectaculaire gelaatswisselingen ondergaat; de Engelse koningin overleefde de pokken en verscheen nadien alleen nog in het openbaar met een wit bepoederd gezicht en clownesk rode pruik.
De verschillende religies vormen een hels obstakel tussen de koninginnen. Want zoals Mary al snel aan Elizabeth schrijft: ‘wij vrouwen moeten elkaar steunen.’ Er worden pogingen tot verzoening gedaan, maar beide dames houden ook hun eigen belang scherp in het oog. Intussen wordt elk besluit dat ze nemen gewikt en gewogen door makkelijk een dozijn mannelijk adviseurs. Hoe meer van dat soort adviezen je meekrijgt, hoe sterker de vraag rijst hoe de geschiedenis zich had ontwikkeld zonder de bemoeienis van mannen.
Was er bijvoorbeeld sneller tolerantie gekomen jegens homoseksualiteit? David Rizzio, door Mary benoemd tot secretaris, dartelt verkleed als vrouw tussen de koningin en haar kamermeisjes. Van Mary mag hij ‘zijn wie hij is’, de mannen tekenen een pact waarin ze hem van overspel met de koningin betichten en ter dood veroordelen.
Hoeveel girlpower Mary en Elizabeth ook aan de dag leggen, uiteindelijk leggen ze allebei onfortuinlijk het loodje. Beau Willimon en Josie Rourke maken de zaken in Mary Queen of Scots niet mooier dan ze waren. Wel doen ze er alles aan om de kijker te vermaken: het House of Cards-tempo voorkomt dat het een droge geschiedenisles is geworden; de scènes zijn kort maar de intriges niet van lucht. Verwijzingen naar actuele thema’s (vrouwenrechten, homoseksualiteit) worden bovendien nadrukkelijk gegeven.
Het geeft, net als in Sofia Coppola’s Marie Antoinette (2006) en Yorgos Lanthimos’ The Favourite (2018), een welkome draai aan het ingedutte imago dat kleeft aan het genre ‘kostuumdrama’. Waren de makers echter minder voor de ‘soaperige’ stijl gezwicht, dan hadden de psychologische en strategische inzichten van de zestiende-eeuwse koninginnen, die in deze enscenering minder ruimte krijgen dan snappy oneliners, een diepere indruk op je achtergelaten.
Mary Queen of Scots ★★★ is vanaf 17 januari te zien in de bioscoop
Cinesalon 